W dniu 15 lipca br. na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt ustawy Ministra Rodziny i Polityki społecznej o sporach zbiorowych pracy. Ustawa ma określać zasady wszczęcia, prowadzenia i rozwiązywania sporu zbiorowego pracy i zastępować w tym zakresie obowiązującą obecnie ustawę o rozwiązywaniu sporów zbiorowych z dnia 23 maja 1991 r.
Szczególnego podkreślenia wymaga fakt, iż ustawa ma mieć zastosowanie nie tylko do pracowników zatrudnionych na podstawie stosunku pracy, lecz również osób świadczących pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie, o ile nie zatrudniają do danej pracy również innych osób oraz mają prawa i interesy związane z wykonywaniem pracy, które mogą być reprezentowane i bronione przez związek zawodowy. Analogicznie za pracodawcę ma być uważany podmiot nie tylko zatrudniający pracowników w ramach stosunku pracy, lecz również inne osoby wykonujące pracę zarobkową.
Ustawa ponadto definiuje jako spór zbiorowy pracy, spór osób wykonujących pracę zarobkową z pracodawcą lub pracodawcami o zbiorowe prawa lub wolności związkowe, a także o zawodowe, ekonomiczne lub socjalne zbiorowe interesy lub prawa, związane z wykonywaniem pracy. Celem ustawodawcy było odejście od obowiązującego enumeratywnego określenia przedmiotu sporu zbiorowego.
W ramach sporu zbiorowego, prawa lub wolności związkowe oraz prawa lub interesy zbiorowe pracowników miałyby być reprezentowane przez związki zawodowe, natomiast prawa lub interesy pracodawców mogą być reprezentowane przez organizację pracodawców, której są członkami. Ponadto spór zakładowy z pracodawcą ma być prowadzony przez zakładową organizację związkową, a spór ponadzakładowy z kilkoma pracodawcami mogą prowadzić ponadzakładowe organizacje związkowe.
Zgodnie z projektowaną ustawą:
/ spór zbiorowy ma powstać w przypadku nieuwzględnienia żądań organizacji związkowej przez pracodawcę w terminie wyznaczonym przez organizację, nie krótszym niż 7 dni;
/ w przypadku zaistnienia sporu, pracodawca ma być zobligowany do podjęcia rokowań w celu jego polubownego rozwiązania – ustawa wprowadza karę grzywny lub ograniczenia wolności za ich niepodjęcie;
/ organizacja związkowa, która wystąpiła z określonymi żądaniami ma uprawnienie do uprzedzenia, że w razie ich nieuwzględnienia zostanie ogłoszony strajk, lecz nie wcześniej niż przed upływem 21 dni od dnia zgłoszenia żądań;
/ rokowania mają kończyć się zawarciem porozumienia, kończącym spór bądź sporządzeniem protokołu rozbieżności; jeśli w trakcie rokowań pracodawca nie uwzględni wszystkich zgłoszonych w wyniku rokowań żądań, a organizacja związkowa je podtrzymuje, wówczas spór ma być prowadzony z udziałem mediatora;
/ jeśli mediacja nie rokuje rozwiązaniem sporu, organizacja związkowa może zorganizować jednorazowo strajk ostrzegawczy, nie dłuższy niż 2 godziny; mediacja analogicznie jak rokowania kończy się zawarciem porozumienia, kończącym spór bądź sporządzeniem protokołu rozbieżności;
/ spór pomiędzy stronami może trwać nie dłużej niż 9 miesięcy, liczone od dnia nieuwzględnienia przez pracodawcę żądań organizacji związkowej; okres ten może zostać przedłużony na mocy porozumienia stron sporu na nie dłużej niż kolejne 3 miesiące;
/ spór wygasa, jeśli organizacja związkowa odstąpi od prowadzenia sporu bądź nie zostanie zawarte porozumienie lub sporządzony protokół rozbieżności, a następnie nie zostanie przeprowadzone głosowanie w sprawie ogłoszenia strajku, skutkujące jego późniejszym ogłoszeniem;
/ organizacja związkowa, która prowadzi spór może, nie korzystając z prawa do strajku, podjąć próbę rozwiązania sporu przez poddanie go rozstrzygnięciu kolegium arbitrażu społecznego;
/ strajk nie może być ogłoszony bez uprzednim podjęciem rokowań, chyba że bezprawne działanie pracodawcy uniemożliwiło przeprowadzenie rokowań lub postępowania mediacyjnego bądź pracodawca rozwiązał stosunek prawny będący podstawą wykonywania pracy z prowadzącym spór działaczem związkowym;
/ zapewniono sądową możliwość kontroli legalności przeprowadzonego głosowania w sprawie ogłoszenia strajku.
Projekt ustawy znajduje się dopiero na etapie uzgodnień. Jako planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów określono IV kwartał 2022 r.
