Implementacja dyrektyw unijnych w kodeksie pracy

Na podstawie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1152 z dnia 20 czerwca 2019 r. oraz Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. Polska była zobowiązana do wdrożenia kolejno 1 i 2 sierpnia 2022 roku wynikających z dyrektyw norm w Kodeksie Pracy. Jednakże projekt nowelizacji Kodeksu Pracy w dalszym ciągu nie został skierowany przez Rząd do prac w Sejmie, pomimo przekroczenia zaplanowanego terminu przyjęcia projektu przez Radę Ministrów, wyznaczonego na III kwartał 2022 r.

Najważniejsze zmiany jakie przewiduje najnowszy projekt ustawy są następujące:

/ Pracodawca nie będzie mógł zakazać pracownikowi jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą lub jednoczesnego pozostawania w stosunku prawnym będącym podstawą świadczenia pracy innym niż stosunek pracy, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej lub podpisano umowę o zakazie konkurencji. Pozostawanie w innym stosunku pracy lub stosunku prawnym nie będzie mogło stanowić również przyczyny rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę.

/ Rozszerzono katalog obligatoryjnych elementów treści umowy o pracę o siedzibę pracodawcy lub adres jego zamieszkania w przypadku osób fizycznych oraz dzień rozpoczęcia pracy. W przypadku umowy o pracę na okres próbny i na czas określony – obligatoryjnie będzie należało określić czas ich trwania lub dzień zakończenia.

/ Wypowiedzenie umowy o pracę na czas określony powinno zostać uzasadnione przez pracodawcę tak jak ma to miejsce w przypadku umów na czas nieokreślony lub rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. O zamiarze wypowiedzenia umowy i przyczynach ją uzasadniających powinna być zawiadomiona zakładowa organizacja związkowa reprezentująca pracownika.

/ Możliwość orzeczenia przywrócenia do pracy pracownika, któremu bezskutecznie wypowiedziano umowę na czas określony, do momentu w którym umowa w dalszym ciągu by trwała, gdyby nie została wypowiedziana (dotychczasowo przywrócenie do pracy było możliwe jedynie w przypadku wypowiedzenia umowy na czas nieokreślony).

/ Im dłuższy czas pracy, tym dłuższe przerwy wliczone do czasu pracy mają przysługiwać pracownikom. W przypadku gdy dobowy wymiar czasu pracy wynosi: co najmniej 6 godzin –

  • pracownikowi przysługuje co najmniej 15 minut przerwy,
  • więcej niż 9 godzin – pracownikowi przysługuje co najmniej 30 minut przerwy,
  • więcej niż 16 godzin – pracownikowi przysługuje co najmniej 45 minut przerwy.

/ Pracownikowi ma przysługiwać w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin (lub proporcjonalnie do wymiaru pracy). Wniosek o skorzystaniu ze zwolnienia pracownik musi złożyć najpóźniej w dniu korzystania z niego, a pracodawca ma obowiązek go uwzględnić. W okresie zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia.

/ Pracownikowi ma przysługiwać w ciągu roku kalendarzowego urlop opiekuńczy w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych, w wymiarze 5 dni.

/ Wzrostowi ma ulec wymiar czasu urlopu rodzicielskiego z 32 i 34 tygodni odpowiednio do 41 i 43 tygodni.

Komitet ds. Europejskich zakończył pracę nad projektem ustawy na początku sierpnia 2022 r., jednakże w dalszym ciągu nie jest znana data, w której projekt ostatecznie zostanie skierowany do prac w Sejmie.

Projekt nowelizacji Kodeksu spółek handlowych

Dnia 8 sierpnia 2022 roku na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji został opublikowany projekt kolejnej w ostatnich latach znaczącej nowelizacji Kodeksu spółek handlowych. Projekt Ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych i niektórych innych ustaw znajduje się obecnie na etapie opiniowania, ale zgodnie z jego treścią wejście w życie zdecydowanej większości przewidzianych w nim zmian zostało określone na dzień 31 stycznia 2022 r.

Projekt stanowi implementację do polskiego porządku prawnego dyrektywy 2019/2121 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniającej dyrektywę (UE) 2017/1132 w odniesieniu do transgranicznego przekształcania, łączenia i podziału spółek oraz dyrektywy 2019/1151 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 czerwca 2019 r. zmieniającej dyrektywę 2017/1132 w odniesieniu do stosowania narzędzi i procesów cyfrowych w prawie spółek. Jednocześnie projekt stanowi wykonanie wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia z dnia 25 października 2017 r. sygnatura: C-106/16 – POLBUD.

Projekt przewiduje w szczególności następujące zmiany:

/ Dopuszczalność przeniesienia siedziby spółki kapitałowej do państw UE oraz EOG bez przeprowadzania likwidacji spółki;

/ Wprowadzenie nowej instytucji podziału przez wyodrębnienie – przeniesienie części majątku spółki dzielonej na istniejącą lub nowo zawiązaną spółkę lub spółki za udziały lub akcje spółki lub spółek przejmujących lub nowo zawiązanych, które obejmuje spółka dzielona;

/ Wprowadzenie nowych rodzajów transgranicznych czynności reorganizacyjnych spółek – tj. transgranicznego podziału i transgranicznego przekształcenia spółki;

/ Zmiany dotyczące spółki komandytowo-akcyjnej – spółka taka będzie odtąd uprawniona do uczestnictwa w procesach połączenia spółek jako spółka przejmująca albo spółka nowo zawiązana oraz do uczestnictwa w procesach podziału jako spółka dzielona lub spółka nowo zawiązana w wyniku podziału;

/ Zmiany dotyczące spółki komandytowo-akcyjnej – spółka taka będzie odtąd uprawniona do uczestnictwa w procesach połączenia spółek jako spółka przejmująca albo spółka nowo zawiązana oraz do uczestnictwa w procesach podziału jako spółka dzielona lub spółka nowo zawiązana w wyniku podziału;

/ Nowa forma uproszczonego połączenia spółek – bez przyznania udziałów lub akcji spółki przejmującej w przypadku, gdy jeden wspólnik posiada w sposób bezpośredni lub pośrednio wszystkie udziały lub akcje łączących się spółek albo wspólnicy łączących się spółek posiadają udziały lub akcje w tej samej proporcji we wszystkich łączących się spółkach;

/ Nowe mechanizmy ochrony wierzycieli, wspólników oraz pracowników spółek biorących udział w transgranicznych procesach reorganizacyjnych;

/ Wprowadzenie systemu integracji rejestrów w ramach Centralnej Informacji KRS – w systemie będą udostępniane istotne informacje i dokumenty dotyczące transgranicznych procesów reorganizacyjnych, a także informacje dotyczące osób objętych zakazem pełnienia funkcji w organach spółek ze względu na popełnione przestępstwa, wpis do rejestru dłużników niewypłacalnych lub decyzję Komisji Nadzoru Finansowego;

/ Nowe uprawnienie Państwowej Inspekcji Pracy w zakresie kontroli transgranicznych procesów reorganizacyjnych spółek – PIP uzyska uprawnienie do wnoszenia swoich uwag, w ramach wydawania zaświadczenia o zgodności z prawem połączenia, przekształcenia i podziału transgranicznego, w terminie jednego miesiąca od dnia złożenia przez spółkę wniosku o wydanie właściwego zaświadczenia.

Projektowane zmiany przewidują wprowadzenie do polskiego porządku prawnego szeregu użytecznych rozwiązań w zakresie krajowych i transgranicznych czynności reorganizacyjnych spółek. Nowe instytucje prawne pozwolą m. in. znacząco ułatwić realizację takich złożonych i jednocześnie bardzo istotnych pod względem biznesowym procesów, jak dokonanie migracji spółki do innego państwa UE lub EOG. Z drugiej jednak strony nowe obowiązki informacyjne związane z planowanym zwiększeniem transparentności procesów transgranicznych mogą spowodować, że okres realizacji tych procesów będzie znacznie dłuższy niż w przypadku krajowych czynności reorganizacyjnych.

Projekt nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego

W dniu 27 września bieżącego roku na stronie Sejmu opublikowano Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Projekt został obecnie skierowany do opinii Biura Legislacyjnego.

Projekt ustawy przewiduje m.in.:

/ Zmianę w zakresie właściwości Sądów Okręgowych w sprawach majątkowych – Sądy Okręgowe mają rozpoznawać sprawy, w których wartość przedmiotu sporu przekracza sto tysięcy złotych.

/ Możliwość udzielenia pełnomocnictwa do niektórych czynności procesowych w postaci upoważnienia do odbioru pism sądowych, które można będzie udzielić każdej osobie fizycznej.

/ Orzekanie przez Sąd z urzędu o obowiązku zapłaty odsetek od zasądzonych kosztów procesu.

/ Obowiązek wyraźnego wyodrębnienia oświadczeń, twierdzeń oraz wniosków w piśmie wnoszonym przez profesjonalnego pełnomocnika. Wnioski dowodowe zgłoszone tylko
w uzasadnieniu mają nie wywierać żadnych skutków prawnych.

/ W przypadku bezskuteczności doręczenia pozwu, Powód ma zostać zobowiązany do doręczenia pozwu za pośrednictwem komornika wyłącznie, gdy Pozwanym jest osoba fizyczna – chyba, że aktualność wskazanego w pozwie adresu zamieszkania Pozwanego nie budzi wątpliwości. Wówczas przyjmuje się fikcję doręczenia.

/ Doręczenie korespondencji sądowej przez komornika ma również rozciągać się poza granice kraju.

/ Usunięcie z regulacji dotyczącej składania pism procesowych w placówce pocztowej zapisu dotyczącego formy przesyłki. Obowiązujące obecnie przepisy przewidują, że złożenie pisma procesowego jedynie w formie przesyłki poleconej wywiera skutek równoznaczny z wniesieniem pisma do sądu.

/ Podstawą zarzutu potrącenia może być również wierzytelność o zwrot spełnionego świadczenia przysługująca jednemu z dłużników solidarnych wobec pozostałych współdłużników.

/ Możliwość wydania wyroku na posiedzeniu niejawnym, na którym zamknięto rozprawę.

/ Możliwość wniesienia zażalenia na postanowienie, którego przedmiotem jest sprostowanie lub wykładnia orzeczenia albo ich odmowa.

/ W przypadku gdy przepis szczególny wskazuje, że na postanowienie sądu przysługuje zażalenie, nie określając jednocześnie, który sąd ma je rozpoznać, zażalenie ma rozpoznawać sąd drugiej instancji.

/ Brak obowiązku wskazania adresu poczty elektronicznej w postępowaniu gospodarczym.

/ Wprowadzenie działu poświęconego postępowaniu z udziałem konsumentów tj. w sprawach o roszczenia konsumenta przeciwko przedsiębiorcy oraz o roszczenia przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi, o ile konsument ten jest stroną postępowania.

/ Możliwość doręczania odpisów pism w postępowaniu egzekucyjnym przez komornika
za pośrednictwem ePUAP, na wniosek strony.

/ Braki w składzie organów dłużnika nie będą stanowiły podstawy do zawieszenia postępowania egzekucyjnego. Jeżeli zaistnieje konieczność ochrony interesów, sąd z urzędu ustanowi kuratora po przekazaniu przez komornika informacji w tym przedmiocie wraz z aktami sprawy.

/ Strony będą miały możliwość poddania sprawy zawisłej przed sądem pod rozstrzygnięcie sądu polubownego aż do prawomocnego zakończenia sprawy.

Projektowane zmiany należy w większej mierze ocenić pozytywnie, gdyż rozstrzygają kwestie, będące przedmiotem licznych sporów, jak np. zachowanie terminu sądowego w przypadku złożenia pisma procesowego w formie paczki, a nie listu poleconego, z uwagi na objętość oraz wagę pisma
i załączników. Zdecydowanie kontrowersyjną kwestią wydaje się realizowane bezpośrednich doręczeń przez komorników sądowych również poza granicami kraju, podczas gdy czynności te można byłoby rozwiązać w trybie pomocy prawnej w porozumieniu z danym krajem. Proponowana zmiana w tym zakresie niewątpliwie naraża stronę powodową na poniesienie wysokich kosztów z uwagi na obowiązek uiszczenia zaliczki na poczet takowego doręczenia, co w większości przypadków może prowadzić do uniemożliwienia powodowi realizacji przysługujących mu praw.

Uchylenie zakazu potrącania kar umownych w sprawach zamówień publicznych

W dniu 24 sierpnia 2022 r. weszła w życie ustawa z dnia 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy o Rządowym Funduszu Rozwoju Dróg oraz niektórych innych ustaw. Ustawa ta uchyliła obowiązujący w okresie stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii zakaz potrącania kar umownych oraz dochodzenia zaspokojenia z zabezpieczenia, zastrzeżonych na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania umów w sprawach zamówień publicznych, przewidziany w art. 15r1 tzw. ustawy Covidowej.

Jednocześnie ustawa uchylająca wprowadza pewne ograniczenia w dochodzeniu kar umownych w przypadku zdarzeń w postaci niewykonania lub nienależytego wykonania umowy PZP. Jeśli zdarzenie miało miejsce:

  • do dnia 31 grudnia 2020 r., można dokonać potrącenia kary umownej lub dochodzić zaspokojenia z zabezpieczenia nie wcześniej niż od dnia 1 października 2022 r.,
  • w okresie od dnia 1 stycznia 2021 r. do dnia 31 grudnia 2021 r., można dokonać potrącenia kary umownej lub dochodzić zaspokojenia z zabezpieczenia nie wcześniej niż od dnia 1 stycznia 2023 r.,
  • w okresie od dnia 1 stycznia 2022 r. do dnia 24 sierpnia 2022 r., można dokonać potrącenia kary umownej lub dochodzić zaspokojenia z zabezpieczenia nie wcześniej niż od dnia 1 kwietnia 2023 r.

W uzasadnieniu projektu ustawy Ustawodawca powołał się na problematyczność dotychczasowych regulacji i pojawiające się postulaty ich zmiany bądź uchylenia. Ustawodawca zwrócił uwagę, że utrzymanie obowiązujących rozwiązań miałoby negatywne skutki dla wykonawców, gwarantów, a także dla zamawiających, którzy mogą mieć problemy z wyegzekwowaniem skumulowanych kar umownych. Ponadto uzasadniając wprowadzenie terminowego ograniczenia w dochodzeniu kar umownych lub zaspokojenia z zabezpieczenia wskazano, iż ma ono na celu umożliwienie dłużnikom przygotowania się do spłaty zobowiązań.