Autor: Kancelaria

W dniu 1 października 2023 r. weszła w życie nowelizacja kodeksu karnego (ustawa z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw), która wprowadziła szereg kluczowych zmian w obszarze prawa karnego. Dotyczą one m.in.: 

/ wydłużenia maksymalnego wymiaru terminowej kary pozbawienia wolności z 15 lat do 30 lat, przy jednoczesnym zlikwidowaniu kary 25 lat pozbawienia wolności, 

/ rozszerzenia katalogu osób mogących zainicjować postępowanie w sprawie wyrządzenia szkody w obrocie gospodarczym, 

/ zaostrzenia kary za fałszywe oskarżania innej osoby o popełnienie przestępstwa, 

/ odpowiedzialności karnej nieletnich, 

/ zwiększenia wymiaru kar grożących za popełnienie niektórych przestępstw. 

KATALOG KAR 

Nowelizacja kodeksu karnego wprowadziła radykalne zmiany w zakresie katalogu kar. Ustawodawca wydłużył maksymalny wymiar tzw. terminowej kary pozbawienia wolności z 15 lat do 30 lat, przy jednoczesnej likwidacji kary 25 lat pobawienia wolności, która stanowiła odrębny rodzaj kary. 

Zdaniem ustawodawcy stosowanie przez sądy kary 25 lat pozbawienia wolności, uniemożliwiało im miarkowanie prawnokarnej dolegliwości w związku z popełnionym przestępstwem. Ponadto, jak wskazuje uzasadnienie nowelizacji, istotny odstęp pomiędzy górną granicą obowiązującej dotychczasowo terminowej kary pozbawienia wolności (tj. 15 lat), a karą 25 lat pozbawienia wolności może prowadzić do wymierzenia kary nieadekwatnej do stopnia społecznej szkodliwości czynu oraz winy sprawcy. Orzekanie zbyt łagodnej albo zbyt surowej kary, bez wątpienia może podważać funkcję nie tylko stosowanej kary, ale także samej istoty prawa karnego.  

Zmianie uległ także wymiar kary grzywny. Zgodnie z nowelizacją ustawy, w przypadku popełnienia najlżejszych przestępstw, zagrożonych karą pozbawienia wolności do roku, minimalny wymiar kar wolnościowych wynosił będzie 50 stawek dziennych grzywny oraz 2 miesiące ograniczenia wolności. Wskazane wysokości kar będą ulegały sukcesywnemu podwyższaniu wraz ze wzrostem grożącej kary pozbawienia wolności: 100 stawek – w przypadku czynu zagrożonego karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 2 lat; 150 stawek – w przypadku czynu zagrożonego karą pozbawienia wolności przekraczającą 2 lata. Powyższe stosowane będzie także w przypadku grzywny wymierzanej wraz z karą pozbawienia wolności.  

WYRZĄDZENIE SZKODY W OBROCIE GOSPODARCZYM 

Reforma ustawy wprowadza także zmiany w zakresie wnioskowego trybu ściągania przestępstwa z art. 296 § 4a k.k., tj. przestępstwa w postaci wyrządzenia szkody w obrocie gospodarczym. Dotychczasowo kodeks karny wskazywał, że jeżeli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, ściganie przestępstwa sprowadzenia bezpośredniego niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody w obrocie gospodarczym następuje na wniosek pokrzywdzonego. Nowelizacja istotnie zwiększa katalog osób mogących zainicjować postępowanie o wspólnika, akcjonariusza lub udziałowca pokrzywdzonej spółki lub członka pokrzywdzonej spółdzielni. 

FAŁSZYWE OSKARŻANIE INNEJ OSOBY O POPEŁNIENIE PRZESTĘPSTWA 

Nowelizacja kodeksu karnego podnosi także sankcję przewidzianą w art. 234 k.k., tj. w przypadku fałszywego oskarżania innej osoby o popełnienie przestępstwa. Do 1 października 2023 r. powyższy czyn zabroniony był zagrożony grywaną, karą ograniczenia wolności albo pozbawieniem wolności do lat dwóch. Wprowadzona reforma istotnie zmienia katalog kar grożących za popełnienie powyższego przestępstwa przewidując jedynie karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.  

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA NIELETNICH 

Dotychczasowo odpowiedzialności karnej podlegała osoba, która w chwili popełnienia przestępstwa ukończyła 17 lat, a w przypadku popełnienia ustawowo wskazanych przestępstw – po ukończeniu 15 lat.  

Nowelizacja kodeksu karnego wprowadziła w tym zakresie pewne odstępstwo. Zgodnie z art. 10 §2a, nieletni, który po ukończeniu 14 lat, a przed ukończeniem 15 lat, dopuszcza się czynu zabronionego określonego w art. 148 § 2 lub 3 k.k. (tj. kwalifikowane formy zabójstwa), może odpowiadać na zasadach określonych w kodeksie karnym. Niemniej jednak dla zastosowania powyższego, konieczne jest wykazanie, że okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają oraz zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że stosowanie środków wychowawczych lub poprawczych nie jest w stanie zapewnić resocjalizacji nieletniego. 

Jak wskazuje ustawodawca, celem wprowadzenia powyższych zmian jest wzmocnienie ochrony prawnokarnej przed najcięższymi kategoriami przestępstw przez zaostrzenie odpowiedzialności karnej.  

Niemniej jednak zwiększenie wymiaru kar grożących za popełnienie przestępstw wzbudza wiele kontrowersji zarówno wśród przedstawicieli doktryny, jak i praktyków. Karniści poddają pod wątpliwość zasadność wprowadzenia powyższych zmian, wskazując jednocześnie na uwstecznienie polskiego prawa karnego. Uważam, że podwyższenie wymiaru kar grożących za popełnienie wskazywanych przestępstw nie będzie miało kluczowego wpływu na obniżenie wskaźnika przestępczości, a tym samym na faktycznym poprawieniu efektywności prawnokarnej ochrony dóbr prawnych.  

Podkreślenia wymaga także fakt, że powyższe zmiany nie są ostatecznymi, jakie przewiduje nowelizacja kodeksu karnego. W dniu 14 marca 2024 r. wejdą w życie przepisy dotyczące m.in. obligatoryjnego przepadku pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę przestępstw przeciwko bezpieczeństwu w ruchu lądowym lub przepadku jego równowartości.  

Kancelaria GKW, reprezentująca jednego z liderów branży budowlanej, uzyskała prawomocny wyrok zasądzający od GDDKiA dodatkowe wynagrodzenie tytułem przedłużenia okresu prac.

GDDKiA zarzucała wykonawcy naruszenie procedury FIDIC przy zgłoszeniu roszczenia, co zdaniem GDDKiA miało doprowadzić do jego wygaśnięcia. Sąd podzielił stanowisko wykonawcy, że zgłoszenie roszczeń w trybie FIDIC może być dokonane w dowolnej formie i potwierdził, że instytucja notyfikacji przewidziana w nie może być wykorzystywana jako pretekst w celu uchylenia się od zaspokojenia uzasadnionych roszczeń. Sąd przyznał zatem priorytet merytorycznej ocenie zgłaszanych roszczeń, potwierdzając, że forma oraz procedura przewidziana w FIDIC ma w tym zakresie jedynie charakter porządkowy.

Wykonawcę reprezentowała adwokat Katarzyna Nowicka, partner GKW, kierująca Zespołem Postępowań Sądowych i Arbitrażowych. Gratulujemy Katarzyna Nowicka!

#FIDIC #GDDKiA #sukces #SkarbPaństwa #obwodnicaEłku #wyrok

Wciąż pojawia się wiele pytań dotyczących #whistleblowing, w szczególności o takie kwestie jak wdrożenie procedur czy też rozwiązania technologiczne, które pomogą sygnalistom składanie zgłoszeń. Zachęcamy do zapoznania się z cyklem #3pytaniaDo Centrum Rozwoju Usług Zrzeszeniowych, w ramach którego nasza Radczyni prawna oraz Wspólniczka kancelarii Justyna Fedyszyn odpowiada na te, jak i inne pytania związane z ochroną osób zgłaszających naruszenia prawa w miejscu pracy: https://lnkd.in/dHxq4u_J

„Instytucja skazania bez rozprawy, znana również jako plea bargaining, jest jedną z konsensualnych metod zakończenia postępowania przygotowawczego. Ma ona potencjał do wpływania nie tylko na szybkość i efektywność postępowania karnego, ale także na jego wynik i dalsze losy oskarżonego. Wprowadzenie powyższej regulacji do ustawodawstwa wielu państw, doprowadziło do powstania swoistej rewolucji w prawie karnym, które przez lata cechowało się znacznym formalizmem.”

Więcej na ten temat mogą Państwo przeczytać w artykule naszej młodszej prawniczki Natalii Wróbel, zamieszczonym w najnowszym numerze „Młodego Jurysty” dostępnym pod linkiem:

https://czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/mj/article/view/12570/10831

Dnia 21 lutego 2023 roku została ogłoszona ustawa z dnia 26 stycznia 2023 roku o fundacji rodzinnej („Ustawa”), wprowadzająca do polskiego porządku prawnego nowy typ osoby prawnej – instytucję fundacji rodzinnej. Zgodnie z założeniami projektu Ustawy celem tych nowych regulacji ma być w szczególności powołanie do istnienia podmiotów, które z uwagi na ich atrakcyjny model funkcjonowania – efektywny pod względem podatkowym oraz w zakresie prawa spadkowego – mogą się stać niezwykle atrakcyjnym rozwiązaniem umożliwiającym korzystną realizację procesów sukcesyjnych w przedsiębiorstwach rodzinnych oraz skuteczną ochronę majątku rodzinnego przed jego rozdrobnieniem.

Wśród podstawowych zalet nowej instytucji fundacji rodzinnej należy wymienić przede wszystkim:

/ zabezpieczenie sukcesji majątku rodzinnego na potrzeby sukcesji wielu pokoleń;​

/ zabezpieczenie przed rozproszeniem praw udziałowych i innych praw majątkowych oraz skupienie ich w jednym podmiocie;​

/ możliwość elastycznego określania zasad wypłaty świadczeń (m. in. pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu);​

/ zabezpieczenie przed ryzykami związanymi z klasyczną sukcesją majątkową (takimi jak: dziedziczenie ustawowe, zachowek, utrata lub zbycie praw udziałowych);​

/ możliwość zachowania rodzinnego charakteru prowadzonego biznesu i realizacji celów rodzinnych, a nie tylko stricte biznesowych.

Najważniejsze atuty fundacji rodzinnej będą wynikać z dotyczących jej regulacji w przestrzeni prawa podatkowego i spadkowego.

Fundacje rodzinne będą objęte zwolnieniem podmiotowym od podatku dochodowego od osób prawnych. (art. 6 ust. 1 pkt 25 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych („UPDOP”) dodany Ustawą), przy czym wskazane zwolnienie będzie jednak dotyczyć wyłącznie rodzajów działalności gospodarczej wpisujących się w zakres działalności zastrzeżonych dla fundacji rodzinnej przepisami Ustawy.

Fundacja rodzinna będzie zatem mogła np. w sposób neutralny podatkowo pozyskiwać środki z tytułu wypłaty zysku osiągniętego przez rodzinną spółkę kapitałową, a następnie może te środki dalej inwestować (przystępować do nowych spółek, nabywać i zbywać papiery wartościowe czy też udzielać pożyczek). Fundacje rodzinne podlegają natomiast opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych od przekazanego lub postawionego do dyspozycji przez fundację rodzinną bezpośrednio lub pośrednio świadczenia na rzecz beneficjenta fundacji (w rozumieniu Ustawy) oraz mienia w związku z rozwiązaniem fundacji – w kwocie odpowiadającej 15% podstawy opodatkowania. Podstawę opodatkowania stanowi przychód odpowiadający wartości świadczenia lub mienia. Tym samym opodatkowanie dochodów z dozwolonej dla fundacji rodzinnej działalności gospodarczej następuje dopiero w momencie wypłaty świadczeń dla beneficjentów fundacji.

Beneficjenci fundacji rodzinnej będą podlegać opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych od przychodów z tytułu otrzymania lub postawienia do dyspozycji świadczenia wypłacanego na ich rzecz przez fundację rodzinną oraz mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej w kwocie odpowiadającej 15% wartości przychodu;

Jednocześnie przychody fundatora albo osoby będącej w stosunku do fundatora osobą najbliższą (w rozumieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn), jak również przychody beneficjenta fundacji rodzinnej z tytułu świadczenia wypłacanego przez fundację rodzinną jeżeli beneficjent jest fundatorem albo osobą najbliższą fundatora – podlegają zwolnieniu z podatku dochodowego od osób fizycznych. Są to niezwykle korzystne podatkowo rozwiązania, które na pewno przyczynią się do popularyzacji wykorzystania instytucji fundacji rodzinnej przez osoby zainteresowane zabezpieczeniem wypracowywanego przez rodzinę majątku.

Ustawa wprowadzi także korzystne rozwiązania w zakresie prawa spadkowego, w tym ogólną zmianę zasad wypłaty zachowku poprzez wprowadzenie przepisu art. 997 (1) KC. Zgodnie z tą regulacją obowiązany do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku może żądać odroczenia terminu jego płatności, rozłożenia go na raty, a w wyjątkowych przypadkach – jego obniżenia, przy uwzględnieniu sytuacji osobistej i majątkowej uprawnionego do zachowku oraz obowiązanego do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku. Jednocześnie wprowadzane zmiany przepisów podatkowych przewidują, że wypłata uprawnionemu zachowku może nastąpić w formie świadczenia wypłacanego przez fundację rodzinną, zaś świadczenie od fundacji rodzinnej i mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej przekazane na rzecz uprawnionego do zachowku zalicza się na należny mu zachowek.

Ponadto zgodnie z przepisami wprowadzanymi Ustawą fundusz założycielski fundacji rodzinnej będzie doliczany do spadku na potrzeby ustalenia zachowku, chyba że fundusz założycielski fundacji rodzinnej został wniesiony przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku (zasady nie stosuje się jeżeli spadkobiercą jest fundacja rodzinna). Tym samym po 10 latach od wniesienia składników majątku do fundacji rodzinnej zostaną one wyłączone spod reżimu ogólnych regulacji KC, a ich „dziedziczenie” będzie następować wyłącznie na zasadach określonych w statucie fundacji, co stanowi rozwiązanie sprzyjające ochronie majątku gromadzonego przez pokolenia przed jego rozdrobnieniem.

Jak zatem będzie wyglądać proces założenia fundacji rodzinnej i jaki będzie jej model funkcjonowania?

Zgodnie z art. 2 ust. 1 Ustawy – Fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Jednocześnie w myśl przepisu art. 2 ust. 2 Ustawy – przez świadczenie rozumie się składniki majątkowe, w tym środki pieniężne, rzeczy lub prawa, przeniesione na beneficjenta albo oddane beneficjentowi do korzystania przez fundację rodzinną albo fundację rodzinną w organizacji, zgodnie ze statutem i listą beneficjentów.

Do ustanowienia fundacji rodzinnej będzie złożenie oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie (wymagana forma aktu notarialnego), pokrycie funduszu założycielskiego w kwocie co najmniej 100.000 złotych, ustalenie statutu fundacji i sporządzenie spisu jej mienia, jak również powołanie organów fundacji i ostatecznie dokonanie wpisu do wyspecjalizowanego rejestru fundacji rodzinnych.

Na mocy art. 142 Ustawy zostanie stworzony odrębny rejestr fundacji rodzinnych, który będzie prowadzony przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim. Warto zaznaczyć, iż Ustawa nie statuuje odrębnego obowiązku w zakresie rejestracji fundacji w rejestrze przedsiębiorców i tym samym fundacje rodzinne będą wykonywać swoją działalność gospodarczą na podstawie wpisu w rejestrze fundacji rodzinnych.

Fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą w rozumieniu Prawa przedsiębiorców tylko w zakresie:​

/ zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;​

/ najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;​

/ przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;​

/ nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;​

/ udzielania pożyczek: spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje, spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik oraz beneficjentom;​

/ obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;​

/ produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;​

/ gospodarki leśnej.

Należy także mieć na uwadze, że Prawa udziałowe w spółkach, jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, papiery wartościowe, instrumenty pochodne oraz prawa o podobnym charakterze etc. mogą być nabywane przez fundację rodzinną również z wyłącznym zamiarem dalszego zbycia (art. 5 ust. 3 Ustawy), z kolei działalność w zakresie produkcji produktów roślinnych lub zwierzęcych oraz w zakresie gospodarki leśnej może być wykonywana przez fundację rodzinną wyłącznie w związku z prowadzonym przez fundację gospodarstwem rolnym.

Organami Fundacji rodzinnej będą Zarząd – standardowy, obligatoryjny organ reprezentacji;​Rada Nadzorcza (organ co do zasady fakultatywny, obowiązek ustanowienia Rady Nadzorczej w przypadku, gdy liczba beneficjentów fundacji przekracza 25 osób) oraz Zgromadzenie Beneficjentów – organ fundacji rodzinnej, stanowiący odpowiednik Zgromadzenia Wspólników w spółce kapitałowej, w jego skład wchodzą beneficjenci wprost wskazani w statucie (status beneficjenta nie implikuje wprost statusu członka zgromadzenia beneficjentów).

Beneficjentami fundacji rodzinnej  będą mogły być przede wszystkim osoby fizyczne jak również Organizacje pozarządowe prowadzące działalność pożytku publicznego. Beneficjentem fundacji rodzinnej będzie mógł być także fundator, a sposób określenia beneficjenta i zakres przysługujących mu uprawnień będzie wynikać ze statutu fundacji.

To od fundatora, a w przyszłości od uprawnionych beneficjentów, będzie zależało to, w jaki sposób określać zasady zarządzania majątkiem rodzinnym, a także kto może zostać beneficjentem fundacji rodzinnej i jakie może otrzymywać świadczenia. Można także określać zasady przyznawania świadczeń pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu (art. 34 ust. 1 Ustawy) Prawa i obowiązki beneficjenta fundacji rodzinnej są natomiast niezbywalne.

Instytucja fundacji rodzinnej jawi się zatem jako  podmiot który „może się stać atrakcyjnym funduszem umożliwiającym neutralne podatkowo pomnażanie majątku rodzinnego.

Ustawa wejdzie w życie w terminie 3 miesięcy od dnia jej ogłoszenia tj. dnia 22 maja 2023 roku.