Miesiąc: styczeń 2023

W dniu 10 stycznia 2023 roku Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. Przyjęcie powyższego projektu nowelizacji ustawy wynika z konieczności wdrożenia do polskiego porządku prawnego postanowień dwóch unijnych dyrektyw, tj. (i) dyrektywy 2019/1152 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej; oraz (ii) dyrektywy 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów – tzw. dyrektywy work-life balance.

Wprawdzie implementacja powyższych dyrektyw do krajowego porządku prawnego powinna nastąpić do dnia 2 sierpnia 2022 roku, jednakże z  uwagi na długotrwałe konsultacje międzyresortowe w zakresie przedmiotowych zmian, okres dostosowania obecnie obowiązujących norm prawnych do przepisów unijnych uległ znacznemu wydłużeniu.

Celem uchwalenia powyższych aktów prawnych, jest zwiększenie równowagi pomiędzy życiem zawodowym a prywatnym, skupienie się na przysługujących pracownikom uprawnieniach rodzicielskich oraz wprowadzenie nowych obowiązków po stronie pracodawców związanych zarówno z samym zatrudnieniem, jak i rozwiązaniem stosunku pracy.

Skierowany do Sejmu projekt przewiduje zmiany w kilkunastu ustawach regulujących kwestie związane z zatrudnieniem. Z uwagi na obszerność proponowanych zmian, niniejsze opracowanie zawężono do ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, ustawy z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych oraz ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. W ocenie autorek opracowania, spośród ustaw, które mają zostać zmienione nowelizacją, są to zdecydowanie akty prawne o najszerszym zastosowaniu.

W ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy przewidziano m. in. następujące zmiany:

/ pracodawca nie będzie mógł zakazać pracownikowi jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej lub podpisano umowę o zakazie konkurencji;

/ pracownik będzie miał prawo do nieodpłatnego, a także wliczanego do czasu pracy szkolenia, które będzie niezbędne do wykonywania określonego rodzaju pracy;

/ rozszerzono katalog obligatoryjnych elementów treści umowy o pracę;

/ wprowadzenie katalogu sytuacji, które nie będą mogły stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie umowy o pracę lub jej rozwiązanie bez wypowiedzenia przez pracodawcę;

/ wprowadzenie wymogu uzasadnienia wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony;

/ wprowadzenie możliwości orzeczenia przywrócenia do pracy pracownika, któremu bezskutecznie wypowiedziano umowę na czas określony, do momentu, w którym umowa w dalszym ciągu by trwała (dotychczasowo przywrócenie do pracy było możliwe jedynie w przypadku wypowiedzenia umowy na czas nieokreślony);

/ rozszerzenie zakresu informacji dotyczących warunków zatrudnienia pracownika m.in. o informację o prawie do szkoleń czy o długości płatnego urlopu;

/ wprowadzenie obowiązku informowania pracowników o możliwości awansu oraz wolnych stanowiskach pracy;

/ pracownik wykonujący pracę przez co najmniej 6 miesięcy będzie miał prawo wystąpić o zmianę rodzaju umowy na umowę o pracę na czas nieokreślony, zmianę rodzaju pracy lub zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy;

/ wprowadzenie dwóch dodatkowych przerw, które będą wliczane do czasu pracy: drugiej przerwy trwającej co najmniej 15 minut, jeżeli dobowy wymiar pracy pracownika jest dłuższy niż 9 godzin oraz trzeciej przerwy trwającej co najmniej 15 minut, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika jest dłuższy niż 16 godzin;

/ pracownikowi będzie przysługiwało w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin (lub proporcjonalnie do wymiaru pracy);

/ pracownikowi będzie przysługiwał w ciągu roku kalendarzowego urlop opiekuńczy w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie bliskiej z poważnych względów medycznych, w wymiarze 5 dni, bez wynagrodzenia;

/ wydłużenie do 8. roku życia dziecka okresu, w którym pracownik je wychowujący musi wyrazić zgodę m.in. na pracę nadliczbową, pracę w porze nocnej, w przerywanym systemie czasu pracy oraz na delegowanie poza stałe miejsce pracy;

/ wprowadzenie zmian dotyczących urlopu rodzicielskiego: (i) pracownice i pracownicy będą mieli indywidualne prawo do urlopu rodzicielskiego, (ii) uniezależnienie prawa ojca wychowującego dziecko do urlopu rodzicielskiego od pozostawania matki dziecka w zatrudnieniu (ubezpieczeniu) w dniu porodu, (iii) wprowadzenie 70-procentowego zasiłku macierzyńskiego za cały okres urlopu rodzicielskiego dla obojga rodziców;

/ umożliwienie szerszego stosowania elastycznej organizacji pracy, w tym m.in. poprzez pracę zdalną, elastyczne rozkłady czasu pracy (ruchomy czas pracy, indywidualny rozkład czasu pracy, weekendowy system czasu pracy, system skróconego tygodnia pracy i przerywany czas pracy) oraz pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy;

/ wydłużenie urlopu rodzicielskiego z 32 i 34 tygodni odpowiednio do 41 i 43 tygodni; w ramach wymiaru urlopu rodzicielskiego wprowadzona zostanie nieprzenoszalna część tego urlopu, w wymiarze do 9 tygodni dla każdego z rodziców.

Kolejną z ustaw zmienianych nowelizacją jest ustawa z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych. Najważniejsze zmiany to:

/ wprowadzenie obowiązku pracodawcy poinformowania na piśmie agencji pracy tymczasowej o (i) przysługujących pracownikowi przerwach w pracy, (ii) zasadach dotyczących przechodzenia ze zmiany na zmianę w przypadku pracy zmianowej, (iii) innych niż uzgodnione w umowie o pracę składnikach wynagrodzenia oraz świadczeniach pieniężnych lub rzeczowych;

/ do pracowników tymczasowych nie będą miały zastosowania przepisy dotyczące obowiązku uzasadnienia wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony, obowiązku konsultacji związkowej oraz możliwości ubiegania się o przywrócenie do pracy;

/ pracownikowi tymczasowemu, któremu wypowiedziano umowę o pracę z naruszeniem przepisów, będzie przysługiwało wyłącznie odszkodowanie.

W ustawie z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników zaproponowano następujące modyfikacje:

/ w okresie objęcia szczególną ochroną przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy pracodawca może jedynie wypowiedzieć dotychczasowe warunki pracy i płacy pracownikowi także w okresie urlopu opiekuńczego;

/ rozszerzenie zakresu czasowego ochrony pracowników związku z korzystaniem z urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego, urlopu ojcowskiego i urlopu opiekuńczego – od dnia złożenia wniosku o wymienione urlopy do dnia zakończenia urlopu;

/ wprowadzenie obowiązku udowodnienia przez pracodawcę powodów, jakimi kierował się w przypadku rozwiązania umowy o pracę z pracownicą w ciąży, pracownikiem od dnia złożenia wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego, urlopu ojcowskiego oraz urlopu opiekuńczego, oraz w przypadku odmowy przyjęcia przez pracownika zaproponowanych warunków pracy lub płacy i rozwiązania umowy o pracę z upływem okresu dokonanego wypowiedzenia.

Przedstawione propozycje zmian w polskim systemie prawnym w zakresie prawa pracy spotkały się
z ogromnym zainteresowaniem na rynku pracy. Wprowadzenie powyższych rozwiązań stanowi z jednej strony nowe uprawnienia pracowników, z drugiej natomiast wiąże się z szeregiem wyzwań i obowiązków powstałych po stronie podmiotów zatrudniających.

W dniu 12 stycznia 2023 roku projekt został skierowany do pierwszego czytania na posiedzeniu Sejmu. Zgodnie z przedstawionym porządkiem obrad, odbędzie się ono w dniach 25 i 26 stycznia 2023 roku. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej przewiduje, że zakończenie prac legislacyjnych przypadnie na kwiecień 2023 r.

27 grudnia 2022 roku w Dzienniku Urzędowym UE opublikowano rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2554 w sprawie operacyjnej odporności cyfrowej sektora finansowego i zmieniające rozporządzenia (WE) nr 1060/2009, (UE) nr 648/2012, (UE) nr 600/2014, (UE) nr 909/2014 oraz (UE) 2016/1011, tzw. DORA.

Rozporządzenie wejdzie w życie 16 stycznia 2023 roku. Jednak adresaci mają niemal 2 lata na dostosowanie się do nowych wymogów, gdyż przepisy stosuje się od dnia 17 stycznia 2025 roku. Celem DORA jest ustanowienie jednolitych wymogów dotyczących bezpieczeństwa informatycznego sektora finansowego na rynku UE oraz kluczowych dostawców usług ICT (information and communication technology). DORA jest częścią pakietu unijnych aktów prawnych dla sektora finansowego, na który składają się także rozporządzenie o rynkach kryptoaktywów (MiCA) oraz rozporządzenia w sprawie systemu pilotażowego na potrzeby infrastruktur rynkowych w oparciu o technologię rozproszonego rejestru.

Rozporządzenie jest adresowane  do podmiotów finansowych wymienionych w art. 2 DORA, w szczególności do: instytucji kredytowych, instytucji płatniczych, firm inwestycyjnych, instytucji pieniądza elektronicznego, dostawców usług związanych z kryptoaktywami, zakładów ubezpieczeń i reasekuracji, dostawców usług finansowania społecznościowego oraz zewnętrznych dostawców usług ICT (np. dostawców usług w chmurze, dostawców oprogramowania czy usług analizy danych) dla sektora finansowego.

DORA składa się z 5 głównych filarów:

/ Filar 1 – zarządzenie ryzkiem związanym z ICT

/ Filar 2 – zgłaszanie incydentów związanych z ICT

/ Filar 3 – testowanie operacyjnej odporności cyfrowej

/ Filar 4 – ryzyko ze strony zewnętrznych dostawców ITC

/ Filar 5 – wymiana informacji

W ramach każdego filaru DORA nakłada na podmioty finansowe różne obowiązki w zakresie odporności cyfrowej, które dotyczą różnych aspektów lub domen w ramach ICT i cyberbezpieczeństwa, zapewniając kompleksowe ramy odporności cyfrowej dla odpowiednich podmiotów.

Obowiązkiem adresatów rozporządzenia będzie przede wszystkim: utworzenie i utrzymywanie odpornych na zagrożenia związane z cyberbezpieczeństwem systemów ICT, identyfikacja wszystkich potencjalnych ryzyk związanych z technologią informacyjną i telekomunikacyjną, wprowadzenie kompleksowych strategii dotyczących ciągłości działania, rejestrowanie incydentów związanych z ICT, monitorowanie ryzyka związanego z outsourcingiem.

Jedną z najważniejszych zmian wprowadzonych przez DORA będzie zasada pełnej i ostatecznej odpowiedzialności zarządu za cyfrowe bezpieczeństwo operacyjne. Zgodnie z omawianą regulacją podmiotem odpowiedzialnym za wdrożenie i przestrzeganie przepisów rozporządzenia DORA będzie odpowiedzialny organ zarządzający tj. najczęściej zarząd spółki. DORA wprowadza ciągłe zaangażowanie organu zarządzającego w kontrolę monitorowania zarządzania w zakresie ryzyka związanego z ICT.

Jedną z najbardziej praktycznych kwestii jest wprowadzenie przez rozporządzenie minimalnych postanowień umownych, które powinny zostać uwzględnione w umowie z dostawcą usług ICT (art. 30 DORA). W związku z powyższym powstaje potrzeba przeprowadzenia audytów prawnych zawartych umów oraz wewnętrznych polityk pod kątem zgodności z DORA, a także późniejsze dostosowanie ich do nowych wymogów.

Wciąż trwają prace nad przyjęciem projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo budowlane i niektórych innych ustaw z dnia 3 października 2022 r. (dalej: „Projekt”). Zgodnie z pierwotnymi założeniami Projektu, zmiany w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1846, dalej: „Ustawa”) miały wejść w życie już od dnia 1 stycznia 2023 r. Ze względu jednak na aktualny stan procesu legislacyjnego, a w szczególności niezakończone opiniowanie Projektu przez szereg komitetów Rady Ministrów oraz Komisję Prawniczą, wyżej wskazany termin wejścia w życie nie został utrzymany i obecnie trudno ocenić kiedy ostatecznie projektowane zmiany zaczną obowiązywać.

Na nowelizację oczekują w szczególności indywidualni, mali inwestorzy budowlani, wobec których aktualizacja przepisów Ustawy przewiduje szeroki zakres udogodnień oraz mechanizmów zabezpieczających ich prawa. Wśród najważniejszych zmian w przepisach należy wskazać zwłaszcza:

/ Rozszerzenie zwolnienia z obowiązku uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę także w odniesieniu do wolnostojących budynków mieszkalnych jednorodzinnych nie więcej niż dwukondygnacyjnych, mających powierzchnię zabudowy powyżej 70 m² i których budowa jest prowadzona w celu zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych inwestora (dodany art. 29 ust. 1 pkt 1b Ustawy). W obecnym stanie prawnym powierzchnia zabudowy do 70 m² stanowi ustawowy limit, natomiast w przypadku większych budynków nie przysługuje zwolnienie z obowiązku uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę. W świetle art. 29 ust. 1 pkt 1b budowa budynków o powierzchni powyżej dotychczasowego limitu będzie wymagała jedynie zgłoszenia właściwemu organowi administracji architektoniczno-budowlanej;

/ Wprowadzoną w nowelizacji art. 53c ust. 1 pkt 1 Ustawy możliwość przystąpienia do użytkowania budynku mieszkalnego jednorodzinnego po zakończeniu jego budowy z chwilą złożenia przez kierownika budowy oświadczenia o zakończeniu budowy i możliwości przystąpienia do użytkowania obiektu budowlanego – nie będzie konieczne uprzednie występowanie o pozwolenie na użytkowanie;

/ Wprowadzenie funkcjonalności portalu e-Budownictwo w postaci Bazy Projektów Budowlanych (art. 79l Ustawy). Zgodnie z projektowanym art. 79m w Bazie Projektów Budowlanych będą gromadzone projekty budowlane, w tym projekty zagospodarowania działki lub terenu, projekty architektoniczno-budowlane i projekty techniczne, sporządzone w postaci elektronicznej, zamieszczone przez użytkowników kont. Zamieszczenie projektów zagospodarowania działki lub terenu oraz projektu architektoniczno-budowlanego w Bazie Projektów Budowlanych zwolni inwestorów z obowiązków dołączania takich projektów do wniosków o udzielenie pozwolenia na budowę.

/ Informatyzację procedur związanych z udzieleniem pozwoleń na budowę i pozwoleń na rozbiórkę budynków – zgodnie ze zmianami przewidzianymi w Projekcie składanie wniosków o wydanie pozwoleń będzie możliwe za pośrednictwem portalu e-Budownictwo;

/ Przywrócenie rzeczoznawstwa budowlanego oraz dodanie sporządzania opracowań technicznych dotyczących obiektów budowlanych jako samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (dodane art. 12 ust. 1 pkt 5a oraz pkt 5b);

/ Rozszerzenie odpowiedzialności zawodowej w budownictwie osób pełniących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, w szczególności w związku z wydłużeniem okresu przedawnienia wynikającego z art. 100 Ustawy. Zgodnie z nowym brzmieniem przepisu nie będzie możliwe wszczęcie postępowania z tytułu odpowiedzialności zawodowej w budownictwie po upływie 3 lat od dnia powzięcia przez organ nadzoru budowlanego wiadomości o popełnieniu czynu powodującego tę odpowiedzialność i po upływie 10 lat od popełnienia czynu. W obecnym stanie prawnym wszczęcie postępowania nie jest możliwe po upływie 6 miesięcy o powzięcia informacji przez organ nadzoru oraz po upływie 3 lat od zakończenia prac lub wydania decyzji o pozwoleniu na użytkowanie budynku. Ponadto zgodnie z projektowanym art. 97 ust. 1a doprecyzowano moment wszczęcia postępowania z tytułu odpowiedzialności zawodowej w budownictwie na moment złożenia właściwego wniosku przez organ nadzoru budowlanego, który w tym postępowaniu na mocy art. 97 ust. 1b uzyska status strony.

Projektowane zmiany należy ocenić jako szczególnie korzystne dla inwestorów indywidualnych, zwłaszcza tych realizujących projekty budowlane na prywatne potrzeby. Jednocześnie przedłużające się prace nad nowelizacją Ustawy tworzą stan niepewności prawa i skutkują wstrzymaniem wielu inwestycji budowlanych planowanych przez inwestorów, którzy będą mogli skorzystać z przewidzianych w nowelizacji udogodnień. Ze względu na powyższe, pozostaje wyrazić nadzieję, że proces legislacyjny Projektu zostanie przyspieszony na początku 2023 roku i tym samym wejście w życie projektowanych zmian nie zostanie znacząco odłożone czasie.